Bedesten Farsça bir sözdür Aslı bezistandır -1-Eskiden doğu şehirlerinde kumaş ve diğer kıymetli eşyayı yangından ve hırsızlıktan korumak için yapılmış taş duvarlı ve demir kapılı çarşılardır. Üzerleri kap [toroz] çatılıdır. İki üç hatta daha fazla kapıları bulunur Akşamları bu kapılar kapatılmakla beraber bekçiler tarafından da korunur. Bankaların olmadığı zamanlarda bedestendeki demirden yapılmış dolaplar para ve mücevherlerin saklanmasında kullanılırdı. Bedestenlere kapalı çarşı adıda verilirdi.
Eski esnaf teşkilatında esnaf derneği başkanı demek olan esnaf şıhları arasında birde bedesten bedesten şeyhinin bulunduğunu görüyoruz [2] .bunların bedestenin açılıp kapatılmasında korunması işleriyle görevli ve diğer esnaf şeyhleri gibi bedestendeki kimseler üzerinde otorite sahibi oldukları anlaşılıyor. Türkiye’nin en büyük bedesteni İstanbul da Beyazıt Nur Osmaniye. Mahmut paşada bulunan meşhur kapalı çarşıdır. İçinde 4-bin dükkân beş cami bir okul yedi çeşme bir dolaplı kuyu bir acı akarsu bir sebil şadırvan 60 sokak 13 kapısı vardır kısmen Bizanslılar kıs mende Fatih Sultan Mehmet zamanında yapılmıştır. Gaziantep’te 5 ayrı zamanda ve ayrı şahıslar tarafından yapılmış 5 bedesten vardır.
KARANLIK BEDESTEN
Buna[ eski bedesten }[Bedesteni atik de derler. İsmine uygun olarak Gaziantep bedestenlerinin en eskisidir.16 cı asırda Kanuni ve İkinci Selim Vezirlik ve kumandanlık eden Kıbrıs fatihi ada ile anılan Lala Mustafa paşa zamanında yaptırılmıştır. Lala Mustafa paşa Halep ve Şamda uzun yıllar valilik etmiştir. bu bedesten Halep valiliği zamanında yaptırıldığı tahmin edilmektedir. Karanlık bedestenin Lala Mustafa paşa tara rafından yaptırıldığına şeri mahkeme sicillerin incelenmesi sırasında rastlanmıştır. paşa tesis eylediği bir vakıfla bedestenin bakım masrafları Tahtanı cami imam ve vaizi için sarf ettiği maaş ayrıldıktan sonra kalan gelir fazlasını evlatlarına bırakmıştır. Bu kararlara göre Lala Mustafa paşa bedesteni dört kısım ve 110 dükkândan ibarettir Lala Mustafa paşa bedestenlerinden birincisi Güneyden Kuzeye doğru millet hanı önünden İnco oğlu veresesine geçen Özgür Düşünce Derneğinin lokalinin de içinde bulunduğu Budeyri hanına kadar uzanırdı. İkinci ve üçüncüleri birinciye batı tarafında birleşerek doğudan batıya dördüncü ise ikinci ve üçüncü bedestenlerin batı tarafından güneyden kuzeye doğru uzanırdı. Doğudan batıya doğru yan yana uzananlardan kuzeydeki harap olmuş ve terk edilmiş haldeydi diğerlerde harpte hasara uğradı şimdi bunların yerinde yeller esiyor.
ZİNCİRLİ BEDESTEN
Halk arasında buraya kara basamakta derler.1130 tarihinde miladi{1715]tarihinde Darendeli Ahmet han oğlu Yusuf Ziyaetdin oğlu Darendeli Hüseyin paşa tarafından yaptırılmıştır. Hüseyin paşa bundan başka kendi adıyla anılan çıkrıkçı hamamı ve çıkrıkçı camiyi yaptırmıştır. Şair kusuri Zincirli bedestenin yapılışı dolayısıyla bedestenin güney kapısı üzerinde yazılı bulunan şu tarih kıtasını söylemiştir. Ede bu çarşıyı hak mahfuz
Baye ü müşteri ola memnun
Der kusuli kemale tarihi
……Vakfına merhum.
Tarihteki [kemale]sözünden bu kıtanın yapının bitiminde söylendiği tahmin edilmektedir. Zincirli bedesten biri kuzeyden güneye biri doğudan batıya uzanan ve doğu kuzeyde birbirleriyle birleşen iki kısımdan ibarettir. Üç kapısı vardır. birisi birleştikleri yerde kuzeye bakırcılar çarşısına ikinci batıya alaidevle cami karşısına üçüncü de güneye kunduracılar çarşısına bakır hanı önüne açılır.80 dükkanı ihtiva etmektedir. Hüseyin paşa Şevval 1131 tarihinde miladi [1716]tesis ettiği bir vakıfla bedestenin gelirini 19 sene önce yaptırdığı çıkrıkçı cami [Hüseyin paşa cami]ve evladına şart eylemiştir. Zincirli bedesten bir müddet et hali olarak ikinci katıda bir müddet adliye dairesi olarak kullanıldı 25 kasım 1957de yangında harap olmuştur. Şimdide restore edilip turistik eşya çarşısı olarak hizmet vermektedir. DEVAMI HAFTAYA
Hiç yorum yok:
Yorum Gönder