16 Ocak 2010 Cumartesi

BALTA HARBİ



Sene 1311 yılı (1895)seneleri Antep; nüfusu 80 bin civarında bir şehirdi. Bunun 35 bini Ermeni,3 bin kadarı Yahudi, geriye kalan 43 bin kişi de Müslüman nüfustu. Alışveriş, ticaret, sanatkârlık Ermenilerin elindeydi. Balta harbi üzerine arşivimde ki 100 e yakın Antep kitabından Balta harbi ile ilgili yazılar aradım. Nihayet Gaziantep’in büyük şairi
Hasip Dürrü’nün kitabında rastladım. Bu şairin şiirinden bir kısmını sizlerle paylaşacağım. Antep’te yaşayan Ermeniler Ermeniceyi bilmezdi, Türkçe konuşurlardı.

1876 yılında Antep’te açılan Ermeni kolejine Amerika’dan gelen Ermeni hocalar gençlere Ermeniceyi ve Ermeni milliyetçiliğini öğretmeye başladılar. Maraş’tan gelen Zeytin Ermenileri de (bunlara ellik Ermenileri denirdi).1895 yılına kadar Antep’teki Ermeniler ve Müslüman Türkler, Yahudiler, barış içinde dostça yaşarlardı. Amerika’dan gelen misyoner öğretmenler ve ellik Ermenileri Antep Ermenilerini kışkırtmaya ve ortalığı karıştırmaya başladılar. Nihayet bu kışkırtmalar neticesinde kolej tepedeki yerlerinde bağımsızlık ilan ettiler. Koleje Ermeni bayrağı çektiler. Ermenilerin silahına karşılık Antepliler bu olaya karşı balta ve kürekle müdahalede bulundular. Bu olayla ilgili büyük Antep şairi Hasip Dürü’nün şiirine bir göz atalım. Bu şiir eski Türkçe ama dikkatlice okunduğunda Balta harbi ile ilgili şiir bu olaylarla ilgili gerçek bir belgedir.

Edip Zeytun’u merkez çok fesahat ettiler tertip
Dediler Ermeniler ehli-i ıslama hücum etmiş
Boyamışlar kızıl kana beşikler içre sübyanı
Ulaştı askeri kurtardı kâfirden Müslüman ı

Millet-i İslami mahvetmek imiş niyetleri
Niyet-i fasihlerin gösterdi cemiyetleri
Nan ü nimet hakkın inkâr eyledi zimmetleri
Yok, imiş bir it kadar âlemde hasiyetleri

Ermenistan arzusuyla getirmişler merak
Gördüler Osmanlı mülkün zapt için bunca yerak
Suya vurmazdan mukaddem ettiler teşmir-i sak
Şu akılsız milletin gördüğü boş rüyaya bak

Anma Zeytun adını batsın yere ol mezbele
Şer ocağı söyle anmak iktiza etse bile
Çifteyi tavana urdu anda hayli hergele
Basyan attılar zinam-ı zimmeti tuğyan ile

Aferin Bert iz’liler ürküttü ol hayvanları
Kıldı Hak Ye’cuc-ı fitne uğruna sed anları
Padişahın da yetişti bir bölük arslanları
Sürdüler esterleri dağıttılar düşmanları

Şair Hasip Dürrü Balta harbinde geçen olayları şair diliyle anlatıyor. Netice de Osmanlı askerleri olaylara müdahale ediyor. Ve böylece bu isyan bastırılıyor. Misyoner Ermeniler ve ellik Ermenilerin bir kısmı cezalandırılıyor bir kısmı da Antep i terk edip gittiler. Olaylar bastırıldıktan sonra Ermeniler ve Müslümanlar barış içinde yaşamaya başladılar. Onun içindir ki bu ayaklanmaya Balta Harbi denildi. Birlikte yaşam 1915 yılı Osmanlı tahriri ne kadar sürdü. Ermeniler genellikle Suriye ve Lübnan a gittiler. Burada yaşamaya başladılar. 1918 yılında göç eden Ermeniler İngilizlerle birlikte tekrar Antep e geldiler. Pazarda ne kadar kıymetli eşya varsa bunlar bizim diye zorla aldılar. Sonra foyaları meydana çıkınca İngilizler böyle olaylara müsaade etmediler Daha sonra İngilizler çekildi yerlerini Fransızlara bıraktılar. Fransızlarla birlik olan Ermeniler Türklere eziyet etmeğe başladılar. Antep halkı bu kurtuluş savaşında 6317 şehit 30 bin yaralı verdi.11ay 11 gün savaştılar ve 25 Aralık 1921 günü Antep’i Fransızlardan kurtardılar. Ermeniler bu savaştan sonra tekrar Suriye ve Lübnan’a
Geldikleri gibi gittiler. Özgür Düşünce Derneği üyesi Mehmet tayşinin dedesinden dinlediği öyküyü yazmadan geçemeyeceğim. Mehmedin dedesi Emişen oğlu Mustafa nın tanıdığı bir yapıcı Ermeni ustası bu göç esnasında evindeki kıymetli eşyalarını yükleyip kapıya gelmiş bu eşyalar sizde kalsın tekrar dönersek alırız dönmesek senin olsun demiş. Emişen oğlu Mustafa mallarını götür sat ben kimseye Ermeni malı bekçisi dedirtmem. Demiş işte Antep teki insanlarımızın tok gönüllüğü tüm şehitlerimizin ve gazilerimizi rahmetle anıyorum.


ALİ KOÇUM

NOT
2 Ocak_11 Ocak tarihli gazetemizde Güneş Gediyy Meneş gediyy yazımda Antepte geçen balta harbi tarihin de 1895 tarihi yerine 1905 tarihi yazılmış bu hatadan dolayı tüm okurlarımdan özür dilerim.




Hiç yorum yok:

Yorum Gönder