OĞUZELİ

Bugün Gaziantep’in Güneydoğusunda “Sacır Suyu”kenarında kurulmuş bulunan Oğuzeli kazası ve çevresinden söz etmek istiyorum. İlçe merkezi olmadan önce Oğuzeli’nin adı   “Büyük Kızıl hisar Köyü”idi. Ama halk bu birleşik sözlüğü Kızıl hisar olarak söyledi. Oğuzeli yaşlılarının anlattıklarına göre köy eskiden şimdiki kasabanın kuzeyindeki bölümünü kaplammış. Bu yanı Sacır’a dayalı, diğer yanları kırmızı renkli kalın ve yüksek duvarlarla çevriliymiş. Kasaba içine muhafaza altındaki kapılardan girilir, bu kapılar geceleri görevliler tarafından kapatılırmış. İşte sözü geçen duvarların renginden ötürü bu yere Kızıl hisar adı verilmiştir.
Ancak Gaziantep’in Batı güneyinde aynı adla anılır başka bir köy daha bulunduğundan ikisini birbirinden ayırmak için Kızıl hisar birleşik sözünün başına birer sıfat eklenmiştir. bu sıfatlar çağdan çağa değişiklikler göstermiştir.16.yy. ilişkin defter-i Hakaani ve şer’i mahkeme sicillerinde Oğuzeli Kızıl hisar-ı Tahtanı, öbürüde Kızıl hisar-i Fevkaaani olarak geçer. Bazı metinlerde ise tahtanı ve mefkani kelimelerinini Türkçeleri olan aşağı ve yukarı sözcükleri yazılır. Yukarıda belirttiğim gibi Oğuzeli’nin ilçe olmadan önceki adı,
Büyük Kızıl hisar’dı. Öbürüne de halen Küçük Kızıl hisar denir. Bu 2.köyde hisara benzer bişey yok ise de Hisar adının, yaslandığı höyükten geldiği anlaşılıyor. Büyük Kızıl Hisar’ın tarihi Gaziantep’te Kuzeydoğusunda bulunan Tılbaşar ile sıkı sıkıya ilgilidir. Gaziantep’in Dul kadir oğulları’na bağlı olduğu 15.yy. sonları ile 16.yy. başlarında bu yerin Tılbaşar’a tabii ve o zamanlar Tılbaşar ve Antep beyliklerinin dolayısıyla Dulkadiroğluları ve Mısır devleri sınırının Nafak boğazındaki cansız höyükten geçtiği söylenir. Oğuzeli Yavuz’un Mısır seferi üzerine Osmanlı devletine geçişinden Mısırlı İbrahim Paşa devrine kadar önemli olaylara alan olmamıştır. Şu var ki özellikle 17.yy başlarındaki Büyük Türkmen göçlerinin iskanı sırasında ve bunu izleyen yıllarda göçebe oymaklarının baskınlarına,soygunculuklarına uğramıştır.Çok zengin ve verimli undan köyün duvarlar içine alınmasının nedenini bu olaylarda aramak gerekir.Gaziantep ve yakın köyler halkının Orul’da Mısırlı İbrahim Paşa ordularına karşı koymaya çalışmaları ve yenilmeleri üzerine bu bölgedeki Oğuzeli’nde istila ordusundan hasar görmüştür.16. ve bunu izleyen yy.dan kalma belgelerden Büyük Kızıl hisar’ın Gaziantep Sancak Beyliğinin en çok evi bulunan ve en çok gerekli olan köylerinden biri olduğu anlaşılmaktadır.Bugün eski adı unutulan Oğuzeli’nde hisara benzeyen hiçbir eser kalmamıştır.Ama çevresi tarihten sesler veren yapıtlarla doludur.Bu eserler daha ziyade bölgenin verimli kısmı olan Sacır vadisinde toplanmaktadır.İlçenin 2-3 km kuzeyindeki Hacar köyünün oturduğu  höyüğün eski bir hisar olduğu her haliyle bellidir.Etiler devrinde önemli bir belki de bir kasaba veya dini bir merkez olduğunu buradan elde edilen fırtına tanrısının kabartma bir sembolünden almaktayız.Etiler’in Fırtına tanrısı olan Teşup Yunanlılara Zeus,Romalılara Jüpiter olarak intikal etmiştir.Kasabanın güneyinde Abbas höyüğü adı ile anılan ve suni olduğu belli olan bir tepecik,önünde çağlayan Sacır iki böğründe kaynayan iki güzel pınar,yanlarını çeviren zümrüt gibi yeşilliklerin çizdiği bir tablonun ortasında geçmişin şirin bir yerleşme alanıdır.Sacır’ın sağ kıyısında,solunda Tilhalit höyükleri eski devirlerin bir kale kalıntısıdır.Seylan adı nasıl olup ta konulmuştur?bu meraklı bir sorudur.Tilhalit’in kuzey eteğinde kaynayan pınarın Karataşları Haçlı seferlerinin nice kanlı boğuşmalarını görmüştür.
Oğuzeli sınırları içinde yığınları altınla geçmiş yüzyılların büyük sırlarını saklayan düzineyle höyük bulunmaktadır.Arkeolog kazması değmeyen bu höyüklerin başında ünlü Tılbaşar gelir.Buranın da önemli bir kale ve etrafında hala harabelerin ve dış tarafında sur kalıntıları görülen bir şehir olduğunu biliyoruz.Öbür höyüklerde Hacar,Sezgin,Arkık,Tümp,Mülk,Tılfar,Tüzel Karaca viran,Alahan,Salhan,Haral,Vasılı höyükleriyle Ağca höyüktür.Bunların hepside kapalı bir kitap halindedir.Açıp okuyacak uzmanı bekliyor.Sözlerime ilçe merkezinin eski adıyla başladım yeni adıyla bitireceğim.Büyük Kızıl hisar’a neden Oğuzeli adı verilmiştir.Bu işi kimin yaptığını bilmem.Ama pek yerinde ve anlamlı bir ad babalığı yapmıştır.Çünkü Oğuzeli nüfusunun hemen hemen yüzde 90’ı Oğuz Türklerindedir.Taşıdığı önem dolayısıyla Tılbaşar ile bu bölgedeki Oğuz boyları ve buna bağlı oymakların adları ayrı birer konuşmak konusu olacak kıymettedir